تاریخچه ی ارزشیابی :
الف)ارزشیابی ازدیدگاه اسلام :
شایدبتوان تاریخ ارزشیابی رااززمانی دانست که درارزیابی هدایای هابیل وقابیل ازسوی آن ارزیاب حقیقی، هابیل برتری می یابدولی درپاداش پذیرفته شدن پیشکشش به درگاه باریتعالی حسادت برادررنگ می بازدلیک هابیل نیک مید اندکه تاوان کشته شدنش توسّط برادرتنگ نظرش درروزبازپسین داده خواهدشدوپاداش هدیه ی نیکش نیز درنزدباریتعالی محفوظ خواهد بود.
* ارزشیابی ازدیدگاه قرآن واحادیث :
درقرآن به دفعات گفته شده که درروزحساب خدای عادل،مهربان به اندازه ی مثقالی کارنیک وبدراازقلم نمی اندازد،دانه ی خردلی خردراپاداش ده برابرویاجزای به فراخورآن عمل میدهدوبه کرّات ازاصحاب متعدّد(شمال،یمین،یسار،...)وجه تمایزآنان ازیکدیگروچگونگی گرفتن پاداش وجزادرروزبازپسین خبرمیدهد.اینهاهمه وهمه حکایت ازارزیابی،حساب،کتاب درکارآن ذات بی مرتبت میدهد.
*خداوند هیچ کس را مگربه قدر توانایی او تکلیف ننماید. (آیه ی233سوره ی بقره).
*آیا مردم گمان می برند همین که به زبان بگویند ایمان آوردیم رهایشان میکنند وآنها را نمی آزمایند.( آیه ی2سوره ی عنکبوت).
*به حساب خود برسید پیش از آن که به حساب شما برسند وخود را بسنجید پیش ازآن که آن را بسنجند وخود را برای قیامت کبری آماده سازید.(پیامبراعظمص )
ارزش هر کس به مقدار دانایی و تخصص اوست .
*درامورکارمندانت بیندیش،وپس ازآزمایش به کارشان بگماروبامیل شخصی،وبدون مشورت با دیگران آنان رابه کارهای مختلف وادار نکن،زیرانوعی ستمگری وخیانت است.کارگزاران دولتی راازمیان مردمی باتجربه وباحیا،ازخاندان های پاکیزه وباتقوی،که درمسلمانی سابقه ی درخشانی دارند انتخاب کن ،زیرا اخلاق آنان گرامی تر،وآبرویشان محفوظ تر،وطمع ورزی شان کمتر،وآینده نگری آنان بیشتراست. سپس رفتار کارگزاران را بررسی کن ،وجاسوسانی راستگو ووفاپیشه برآنان بگمار،که مراقبت وبازرسی پنهانی توراازکارآنان،سبب امانت داری،ومهربانی با رعیّت خواهد بود. وازهمکاران نزدیکت سخت مراقبت کن،واگریکی ازآنان دست به خیانت زد. وگزارش جاسوسان تو هم آن خیانت را تایید کرد،به همین مقدار گواهی قناعت کرده اورا با تازیانه کیفرکن،وآن جه از اموال که دراختیار دارد ازاو باز پس گیر،سپس اوراخواردار،وخیانتکار بشمار،وطوق بدنامی به گردنش بیفکن.(نامه ی 53 نهج البلاغه).
ب)ارزشیابی درجهان:
«ازگذشته های دورتاکنون ،افرادی که باتدریس وآموزش سروکارداشته اند،برای پی بردن به میزان موفّقیّت فراگیران خودازمطالب ومحتوای آموزش داده شده ،به صورمختلف فراگیران ازارزشیابی استفاده کرده اند.اجرای آزمون خدمات اجتماعی ازسه هزارسال پیش درچین آغازشد.دراین زمان یکی ازامپراتوران تصمیم گرفت شایستگی ماموران خودرابسنجد
درمدارس قدیمی روم ویونان نیزامتحان شامل بیان شعرباصدای بلند ویاارائه ی سخنرانی بوده است.تاقرن19میلادی امتحانات کتبی ناشناخته بودشایدبتوان تلاشهای انجام گرفته درسال 1854م درمدارس بوستون آمریکارابه عنوان یکی ازاوّلین تلاشهابرای استفاده دراندازه گیری درامرارزشیابی به حساب اورد.دراین حرکت سعی شدتانمرات دانش آموزان به مثابه منبعی جهت ارزشیابی برنامه های آموزشی به کارگرفته شودوبه این ترتیب امتحانات کتبی رایج گر دید.»
براي نخستين بار، درفاصله ي سالهاي1930 تا1940،رالف تايلر،مساله ي ارزشيابي برنامه ي درسي رامطرح كرد.
احتمالا مشهورترین تحقیق در زمینه ارزیابی عملکرد در نخستین سالهای دهه 1960 به وسیله هربرت مایر وهمکارانش در شرکتجنرال الکتریک انجام شد آنها به این نتیجه رسیدند که ارزیابیهای رسمی که به وسیله مدیران انجام می شود نمی توانند در اصلاح کارکنان و بهبود عملکرد زیر دستان اثر بخش باشند .کسانی که بصورت رسمی در رابطه با عملکرد شان مورد انتقاد قرار گرفته بودند وضع دفاعی کبه خود گرفته یا رنجیده خاطر شده بودند وپس از دریافت نتیجه ارزیابی عملکرد شان بدتر شده بود .
اوو همکارانش براین باورند که یک مدیر وزیر دستش باید با هم هدفها را تعیین کنند وسپس مراحل پیشرفت را ارزیابی نمایند . آنها به این نتیجه رسیدند که مشارکت دادن افراد در ارزیابی باعث می شود که رضایت طرفین بدست اید وعملکرد بهتر شود .
در کشورهای هروپایی چون آلمان ، انگلستان ، فرانسه ، هلند و سوئد سالهاست مسئله ارزیابی بعنوان جزء مهمی از عملیات استخدامی مورد استفاده قرار گرفته است. رابطه میان زیر دست و بالا دست یا کارمند ومدیر تنها از طریق ارزشیابی مفهوم پیدا میکند . در کشور های یاد شده ارزشیابی ها چنان با دقت و علاقه مندی انجام می شود که نتایج آن در همه موارد قابل استفاده است .
در فرانسه وآلمان نیز ارزشیابی جزیی از سنت فرهنگی این کشور کبه شمار می آید ردر کشورهای هلند وسوئدهر چند شیوه های استخدامی تا حدودی با سایر کشورهای اروپایی متفاوت است ولی به ارزشیابی عملکرد کارکنان بعنوان یک امر مهم بها داده می شود .
«ارزشیابی آموزشی ازاواسط دهه ی1970به عنوان یک رشته ی مستقل شناخته شدوازاین تاریخ تاکنون دستخوش تحوّلات شگرف گردیده است.دراین تغییروتحوّلات ،نظریه پردازانی چون ولف،تایلر،کرونباخ و...سهم به سزایی داشته اند».
ج)ارزشیابی درایران:
« برپایه منابع تاریخی درایران در زمان شاپور،پادشاه ساسانی،درجندی شاپوربرای دانشجویان پزشکی،مجالس امتحان وآزمایش برگزار می شد وبه شرط موفّقیّت, اجازه نامه پزشکی داده می شد .دراواخردوره ی زندیه برای آن که مسلم گردد اطفال شرعیات وتعلیمات دینی رافراگرفته اند،امتحان آخرسال درحضورعلما ،رجال شهرواولیای آنها به صورت فردی وشفاهی برگزارمی شد.دردوره ی قاجار،معلّمان هرروزازشاگردان درس پرسیده وتوانایی آنان راازطریق امتحان ارزشیابی می کردند».
از طرفی ارزیابی بصورت کلاسیک توسط خواجه رشید الدین فضل ا.. در اواخر قرن هفتم هجری مطرح گردیده است . وی بیش از بیست سال مقام وزارت را در ایران بر عهده داشت .وی در کتاب وفقنامه ربع رشیدی توصیه می کند که کلیه کارکنان از همه جهات اخلاق ، اعتقادی و امانتداری و تعهد وکار وکوشش مورد ارزیابی قرار گیرد.